Metal Geri Dönüşüm Oranı ve Hurda Fiyatlarına Etkisi

Metal Geri Dönüşüm

Geri dönüşüm terimi, ham maddelerin atıklardan çıkarılmasını ve bunların yeni ürünlere işlenmesini (malzeme geri dönüşümü) kapsar. Yakıt olarak kullanımı (enerji geri kazanımı) ayrı olarak değerlenmektedir. Metal geri dönüşüm, son zamanlarda gündemde yer alan geri dönüşüm konusunda en önemli alanlardan biri.

Metal Geri Dönüşümü Nasıl Yapılır?

Metal geri dönüşüm için izlenen aşamalardan ilki, atıkların görevli ekipler tarafından toplanması. Atık durumuna geçmiş olan bu ürünlerin çoğu, doğal madenlerden üretilmiş olduğundan ve doğal kaynakların miktarı da sınırsız olmadığından; hurda metal ve atık metaller, geri dönüşümü önemli olan materyaller. Doğada bozunumları 10 ila 100 yıl arasında değişebilen atık metallerin dönüştürülmesi sonucunda inşaat sektöründe kullanılabilecek hammaddeler, elektronik sektöründe ihtiyaç duyulan malzemeler, çeşitli metal profilleri elde edilebiliyor.

Metal ürünlerin geri dönüşümündeki en önemli unsur defalarda geri dönüştürülebilir özellikte olmasıdır. Metal geri dönüşümleri ayrıştırma, sınıflandırma, kırma, parçalama, öğütme, presleme, yeniden kullanım için tamir etme gibi farklı aşamalardan geçirilerek geri dönüştürülür.

Metal Geri Dönüşüm Oranı

Hemen hemen her tür metal, özelliklerinde bozulma olmadan tekrar tekrar geri dönüştürülebilir. Ancak buna rağmen, metallerin şu anda sadece yüzde 30’u geri dönüştürülüyor.

Aşağıda bazı ek bilgiler bulunmaktadır:

• Dünya çapındaki çelik üretiminin yaklaşık yüzde 40’ı geri dönüştürülmüş çelik kullanılarak yapılmaktadır.
• Amerika Birleşik Devletleri’ndeki ham çeliklerin yaklaşık yüzde 42’si geri dönüştürülmüş malzemelerden yapılmıştır.
• Yalnızca ABD’de her gün yaklaşık 100 milyon çelik ve teneke kutu kullanılmaktadır.
• Çelik ve demir, yeniden işleme kolaylığı ve büyük yapıları geri kazanma fırsatı nedeniyle, dünyanın en geri dönüştürülmüş malzemeleridir. Sıralama işleminde mıknatısların kullanılması, geri dönüşümcülerin bunları karışık atık akışından kolayca ayırmalarını sağlar.
• Her yıl dünya çapında yaklaşık 400 milyon ton metal geri dönüştürülmektedir.
• Şu anda, ABD’deki en fazla geri dönüştürülmüş tüketici ürünü alüminyum kutudur.
• Tek bir alüminyum kutuyu boşa harcamak, bu kutu dolusu benzini boşa harcamak anlamına gelmektedir.

Türkiye’de durum nedir?

Türkiye’de bu süreç 20 yılı biraz aşan bir geçmişe sahip. Sürecin 1991’de yürürlüğe giren Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği’yle başladığı Türkiye’de, bütün atıkları içeren bu çerçeve yönetmelik özel sektöre ilk kez piyasaya sunduğu ürünün atığını tekrar geri kazandırması konusunda zorunluluk getirdi. Özellikle 2005 yılından itibaren Tehlikeli Atıkların Kontrolü (APAK) Yönetmeliği, Ambalaj Atıkların Kontrolü Yönetmeliği gibi birçok yönetmeliğin hayata geçirilmesiyle her ürün grubu kaynağında ayrı toplanarak kendi konusunda bir standarda ulaştı. Bugün yaklaşık olarak Türkiye’de yılda 25 milyon ton evsel atık, 1,2 milyon ton endüstriyel atık, 100 bin ton tıbbi atık ve 530 bin ton e-atık ortaya çıkıyor. Yalnızca cep telefonu atığının yılda yaklaşık bin ton olduğu tahmin ediliyor.

Ülkemizde günlük kişi başına toplanan ortalama atık miktarı 1,17 kg. Üç büyük şehre bakıldığında; İstanbul’da 1,30 kg, Ankara’da 1,14 kg ve İzmir’de 1,32 kg atık toplanıyor. Kişi başına günde oluşan en çok atık sırasıyla Muğla, Balıkesir, Aydın, Antalya, Tekirdağ’da oluşuyor. Kişi başına günde en az atık oluşturan iller ise Kahramanmaraş, Trabzon, Mardin, Erzurum ve Kayseri.

Türkiye’de geri dönüşüm sektörü, özel sektör ve belediyelerin katkılarıyla birlikte bugün ortalama 5 milyar euroluk bir pazar haline gelmiş durumda. 2010 yılına kadar yüzde 35 olan geri dönüşüm oranı ise 2012 ve sonrasında yüzde 40 civarına yükseldiği görünüyor. Geri dönüşüm sektöründeki lisanslı yatırımcı sayısı 450’ye ulaşmış durumda. Geri dönüştürülen atıkların oranı ise şöyle: Yüzde 43 kağıt, yüzde 27 plastik, yüzde 12 cam, yüzde 8 tekstil ürünleri, yüzde 4 metal.

Geri Dönüşümlü Metal Çeşitleri

Metaller demir veya demir dışı olarak sınıflandırılabilir. Demirli metaller demir ile karbonun birleşiminden oluşur. Bazı yaygın demir metaller arasında karbon çeliği, alaşımlı çelik, ferforje ve dökme demir bulunur. Öte yandan, demir dışı metaller arasında alüminyum, bakır, kurşun, çinko ve kalay bulunur. Değerli metaller demir dışıdır, en yaygın değerli metaller altın, platin, gümüş, iridyum ve paladyumdur.

Hurda Metal Fiyatları

Son zamanlarda hurda metal sektöründe fiyat bazında önemli değişimler yaşanıyor. Aslında bu dalgalanmalar şaşırtıcı değil. Yine de insanlar hurda fiyatları neye göre değişir diye sorular yöneltebiliyor. Hurda metal fiyatları çok sayıda değişkenden etkilenir. Bu değişkenler bazen fiyatları yükseltir, bazen de tam tersi düşüşlere yol açar.

Hurda Fiyatlarını Ne Etkiler?

Metal Arz Talep Dengesi

Diğer tüm sektörlerde olduğu gibi, hurda metal endüstrisini de arz ve talep ekonomik yasaları yönetmektedir. Talep ne kadar yükselirse, fiyatlar da o kadar artmaktadır. Örneğin, çok sayıda toplu konut yapılırken, çubuk demire ve bakıra olan talep artacaktır. Bu da demir ve bakır fiyatlarında artışa yol açar.

Metale olan talep düşük olduğunda ise tam tersi hurda fiyatları düşecektir. Ekonomik durgunluk dönemlerinde, konut yapımının azaldığı zamanlarda bu etkileri görmek daha olasıdır.

Metal arzı, hurda fiyatlarını doğrudan etkiler. Örneğin, bazı metaller diğerlerine göre daha yaygındır. Haliyle bu türlerin piyasada arzı da yüksektir. Alüminyumu bunların arasına koyabiliriz. Piyasada daha çok olduğu için, bakır ya da altın gibi metallere göre fiyatı çok daha düşük olur. Arz düşük olduğunda, fiyatlar da yükselir çünkü metali bulmak zorlaşır.

İşlenmemiş – Ham Metallerin Fiyatı

Hurda metalin fiyatı, aynı zamanda işlenmemiş metal fiyatlarına da bağlıdır. Ham metal fiyatı artarken, hurda metal fiyatı da doğal olarak artacaktır. Peki bu neden olur?

Aslında sebebi basit, eğer ham metal fiyatı yüksekse, imalat yapan fabrika ve haddehaneler, hurda metale daha çok yönelecektir. Bu dönemlerde hurda fiyatları yüksek dahi olsa, her halükarda ham metalin gerisinde kalacaktır. Dolayısıyla, ham metal piyasası trendlerini de takip etmekte yarar vardır.

İthalat Maliyetleri

Hurda metal geri dönüşümü, başta ABD, Çin gibi ülkelerde önemli bir yer kaplar. Bu ülkeler diğer ülkelerden metal ithal etmektedir. İthalat fiyatları da hurda fiyatlarını etkileyen bir diğer değişkendir.

Yani ithalat maliyetleri yüksek olduğunda, üreticiler daha çok yerel metal kaynaklarına yönelecektir. Bu da hurdaya olan talebi arttırır. İthalat maliyetleri, her zaman diğer ülkelerden metal alımı konusunda caydırıcıdır. Çin bunu en çok etkileyen ülke olurken, hurda metal arzını belirler. Örneğin son zamanlarda hurda fiyatları hiç olmadığı kadar arttı ve bunun en büyük sebebi de Çin’deki metale olan yoğun talep.

Yakıt Fiyatları

Gelelim bir diğer değişkene; yakıt fiyatları. Yakıt fiyatının yükselmesi demek, hurda fiyatlarının da yükselmesi anlamına gelir. Neden mi? Çünkü metal geri dönüşüm sürecinde, yakıt kullanılır. Bazen metalleri eritmek, bazen farklı ürünleri ısıtmak için yakıt şarttır.

Metalleri ısıtmak için gereken yüksek ısı, kömür, doğal gaz veya elektrikten üretilir. Bunların maliyeti artarsa, hurda fiyatları da artacaktır. Ayrıca, mazot ve benzin fiyatlarının nakliye üzerinde de etkisi vardır. Nakliye maliyetleri ne kadar yükselirse, hurda fiyatları da o kadar yükselir. Tabii tersi durumda da, tersi senaryo gerçekleşecektir.

Kaynakça / References
• https://www.thebalancesmb.com
• “Recycling metals — aluminium and steel”. Archived from the original on 16 October 2007. Retrieved 1 November 2007.
• https://earth911.com/eco-tech/basics-recycling-scrap-metal-money/

https://blog.quicksigorta.com/yasam/turkiye-geri-donusumun-neresinde-1473