Geri Dönüşüm Nedir? Nasıl Yapılır?
Geri dönüşüm, eşyaların atılmaması, malzemenin yeniden kullanılabilmesi anlamına gelir. Buna iyi bir örnek, bir alüminyum kutudur: yeniden doldurulmak yerine alüminyum eritilir ve ondan yeni bir nesne yapılır. Bu artık bir alüminyum kutu olmak zorunda değil.
“Geri dönüşüm” terimi İngilizce’den gelir ve “döngüyü geri getirmek” anlamına gelir. Öğe olduğu gibi değil, yalnızca malzeme geri dönüştürülür.
Geri dönüşüme benzer şekilde yeniden kullanımdır. Tüm nesne değiştirilmeden yeniden kullanılır. Buna güzel bir örnek, yıkanıp tekrar doldurulan bir cam şişedir.
Geri dönüşümün amacı malzeme kaybını önlemek ve çevre kirliliğini azaltmaktır. Bir kez topraktan çıkardığınız hammaddeler atılmamalı, geri dönüştürülmelidir. Bir yandan, bunun daha az atık olmasını istememiz gerçeğiyle ilgisi var. Öte yandan, sonsuz sayıda hammadde yoktur. Yeryüzündeki her şey eninde sonunda tükenecektir. Doğadan kopyalandı, orada hiçbir şey kaybolmadı. Buna çok güzel bir örnek su döngüsüdür.
Yani geri dönüşüm harika bir şey. Atıklardan kaçınmak, geri dönüşümden bile daha iyidir. Geri dönüşüm pahalıdır. Aslında atığın taşınması ve geri dönüştürülmesi aynı zamanda enerjiye mal olur ve dolayısıyla çevreyi de kirletir. Bu nedenle, bu atığın ilk etapta ortaya çıkmaması daha iyidir, o zaman geri dönüştürülmesine gerek yoktur. Örneğin alışveriş yaparken mümkünse ambalajsız şeyler aldığınızdan emin olmalısınız. Genel olarak, hiçbir şeyi boşa harcamamalısınız. Örneğin, kağıt her iki tarafa da yazılabilir.
Nasıl Yapılır?
Geri dönüştürülebilen maddelerin serüveni, bilinçli bir kullanıcının elinde olduğu zamanlarda bir çeşit döngüyü andırır. Kullanılır, atılır, dönüştürülür ve yeniden kullanılır. İyimser senaryolarda bu döngü, maddenin yapısı bozulup artık geri dönüştürülemez hâle gelene kadar devam eder. Bazı maddelerde bu süre oldukça kısayken bazı maddelerde sayısız kez geri dönüşüm yapabilmek mümkündür.
Bu dönüştürme süreci ise birkaç farklı aşamadan oluşur. Öncelikle yeniden kullanılabilir maddeden üretilen ürünün tüketilmesi ve doğru geri dönüşüm kutusuna atılması gerekir. Sonrasında başlayan süreçte kaynak, yetkili kişiler tarafından toplanmalı ve türüne göre sınıflandırılmalıdır. Sonrasında sahip olduğu özelliklere göre bir işlemden geçen atık, yeni bir ürüne dönüşerek müşterilerin kullanımına sunulur. “Geri dönüşüm nasıl yapılır?” sorusunun cevabı bu şekildedir.
Kaynakta Ayrı Toplanması
Yeniden kullanılabilir ürünlerin piyasaya kazandırılması için öncelikle düzgün bir şekilde toplanmalarını sağlamak gerekiyor. Geri dönüşüm fabrikasında işlenmeye uygun olan malzemeler, sokaktan, çöp kutularından veya farklı noktalardan toplanmalıdır. Bu toplama aşaması sırasında ürünlerin dönüştürülmeye uygun olup olmadığına dikkat edilmesi oldukça önemlidir. Bu sırada kaynaklar, taşıdıkları özelliklere göre ayrı ayrı gruplandırılırlar.
Geri dönüşüm için kaynakların toplanması aşamasında genel bir iş birliğine ihtiyaç duyulur. Belediyeler ve bu iş için görevlendirilmiş kişiler her ne kadar ellerinden geleni yapsalar da özellikle sivil toplum kuruluşlarının ve diğer vatandaşların yardımına da ihtiyaç duyarlar. Bu yüzden geri dönüştürülebilecek olan atıkların ayrı bir poşette toplanması ve uygun noktalara bırakılması oldukça önemlidir.
Sınıflama
Gerekli noktalardan düzgün bir şekilde toplanan geri dönüşüme uygun malzemeler, türlerine göre sınıflandırılırlar. Bu sınıflandırma, plastik, metal, cam veya kâğıt bazında gerçekleştirilir. Sınıflandırılan ürünler düzgün bir şekilde temizlenir ve balyalar hâline getirilir. Tüm işlemlerden geçen ürünler bu aşamadan itibaren geri dönüştürülmeye hazırdır.
Türlerine göre sınıflandırılan ürünler bazen daha detaylı bir sınıflandırmaya ihtiyaç duyabilir. Bu durum özellikle plastik atıklarda çokça yaşanır. Diğer ürünlerden ayrıştırılan ve farklı bir birime gönderilen atıklar, plastiğin türüne göre ayrıca sınıflandırılır. Böylece daha doğru ve sağlıklı bir geri dönüştürme sürecinin önü açılır.
Değerlendirme
Uygun şekilde toplanıp kendi içinde sınıflandırılan ürünler daha sonrasında temizlenip balyalar hâline getirildikten sonra gerçek anlamda geri dönüştürülmeye başlarlar. Atıklar, dönüştürme aşamasının gerçekleşeceği tesislere iletilirler. Burada yeniden kullanılmaya hazır hâle getirilmeden önce gerekli işlemlerden geçerler. Bunlar, atığı mümkün oldukça ham madde hâline geri döndürecek fiziksel ve kimyasal işlemlerdir.
Ham madde durumuna döndürülen atıklar yine fabrikada işlenerek yeniden kullanılabilir ürün niteliğini kazanır.
Yeni Ürünü Ekonomiye Kazandırma
Gerekli aşamalardan geçerek yeni bir ürün hâline getirilen ham maddeler, satıcılar aracılığıyla kullanıcılarla buluşturulur. Kullanılmış eşyalardan elde edilen geri dönüştürülebilir materyallerden üretilen ürün, çevreyi kirletecek bir çöp yığınının içerisinde yer almaktansa bir kez daha işe yarar duruma gelir.
Yeniden kullanılabilir materyallerin doğru şekilde işlenmesi sonucunda üretilen ürün eninde sonunda yine eskiyecek ve kullanılamaz hâle gelecektir. Bu zaman geldiğinde eğer bilinçli bir kullanıcının elindeyse kendini yeniden bir geri dönüşüm kutusunun içerisinde bulacaktır.
Yeniden geri dönüştürülen bir geri dönüşüm ürünü, materyalin türüne bağlı olmakla birlikte belli bir zaman sonra yapısal özelliklerini kaybetmeye başlayacaktır. Bazı ürünler sadece birkaç defa yeniden kullanılabilirken cam gibi yapısında bozulmaya uğramayan materyaller neredeyse sonsuza kadar geri dönüştürülebilir. Kaç defa dönüştürülebilecek olursa olsun hem tasarruf sağlamak hem de gezegeni temiz tutmak için yeniden kullanılabilir ürünleri geri dönüştürmek oldukça önemlidir.
